Sự Tiến Triển Của Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NAFLD): 4 Giai Đoạn Bạn Cần Biết

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng tích tụ mỡ thừa trong tế bào gan mà không liên quan đến việc sử dụng rượu bia quá mức. Đây là bệnh lý gan mạn tính phổ biến nhất trên thế giới, thường liên quan chặt chẽ đến béo phì, tiểu đường tuýp 2 và hội chứng chuyển hóa.

Nhiều người chủ quan cho rằng gan nhiễm mỡ là “lành tính”. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát, NAFLD có thể tiến triển thầm lặng qua nhiều giai đoạn, dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Hiểu rõ “bản đồ” tiến triển của NAFLD là vô cùng quan trọng để bạn có thể hành động sớm.

4 Giai Đoạn Tiến Triển Của Bệnh Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NAFLD)

Sự tiến triển của NAFLD thường được chia thành 4 giai đoạn chính, từ nhẹ đến nặng. Điều đáng lo ngại là bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt cho đến khi đã ở giai đoạn muộn.

Giai đoạn 1: Gan nhiễm mỡ đơn thuần (NAFL)

Đây là giai đoạn sớm nhất và phổ biến nhất của NAFLD, còn được gọi là steatosis.

• Đặc điểm: Mỡ bắt đầu tích tụ trong các tế bào gan (thường là trên 5% trọng lượng gan).
• Viêm: Ở giai đoạn này, chưa có hoặc có rất ít tình trạng viêm hay tổn thương tế bào gan.
• Triệu chứng: Hầu hết bệnh nhân không có bất kỳ triệu chứng nào. Bệnh thường được phát hiện tình cờ qua siêu âm bụng hoặc xét nghiệm máu (men gan có thể tăng nhẹ hoặc bình thường).
• Khả năng phục hồi: Giai đoạn này được xem là lành tính và có thể đảo ngược hoàn toàn nếu được can thiệp thay đổi lối sống tích cực (giảm cân, ăn uống lành mạnh, tập thể dục).

Giai đoạn 2: Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH)

Đây là một bước ngoặt nghiêm trọng trong sự tiến triển của NAFLD. “NASH” là viết tắt của Non-Alcoholic Steatohepatitis.

• Đặc điểm: Ngoài tình trạng tích tụ mỡ, gan bắt đầu xuất hiện tình trạng viêm và tổn thương tế bào gan.
• Triệu chứng: Vẫn có thể không có triệu chứng, hoặc chỉ có các dấu hiệu mơ hồ như mệt mỏi, khó chịu nhẹ ở vùng bụng trên bên phải. Men gan (ALT, AST) thường tăng.
• Nguy cơ: Tình trạng viêm mạn tính này là yếu tố chính thúc đẩy bệnh tiến triển sang các giai đoạn nguy hiểm hơn là xơ hóa và xơ gan. Không phải tất cả bệnh nhân NAFL đều sẽ phát triển thành NASH, nhưng một khi đã đến NASH, nguy cơ biến chứng tăng lên đáng kể.

Giai đoạn 3: Xơ hóa gan (Fibrosis)

Khi tình trạng viêm (NASH) kéo dài, cơ thể cố gắng “chữa lành” các tổn thương ở gan bằng cách tạo ra các mô sẹo. Quá trình này được gọi là xơ hóa.

• Đặc điểm: Mô sẹo (mô xơ) bắt đầu hình thành và tích tụ trong gan, thay thế dần các tế bào gan khỏe mạnh.
• Phân độ: Xơ hóa thường được chia thành nhiều mức độ (từ F0 đến F4), trong đó F0 là không xơ hóa và F4 là xơ gan.
• Triệu chứng: Gan vẫn có thể hoạt động tương đối bình thường ở giai đoạn xơ hóa sớm. Bệnh nhân vẫn có thể không nhận ra bất kỳ triệu chứng rõ rệt nào.
• Khả năng phục hồi: Ở giai đoạn xơ hóa sớm (F1, F2), gan vẫn có khả năng phục hồi nếu nguyên nhân gây viêm được kiểm soát tốt.

Giai đoạn 4: Xơ gan (Cirrhosis)

Đây là giai đoạn cuối cùng và nghiêm trọng nhất của sự tiến triển NAFLD, là kết quả của quá trình xơ hóa lan rộng, không thể phục hồi.

• Đặc điểm: Mô sẹo đã thay thế phần lớn mô gan khỏe mạnh, làm thay đổi cấu trúc gan và suy giảm nghiêm trọng chức năng gan. Gan trở nên cứng và sần sùi.
• Triệu chứng: Khi xơ gan tiến triển (xơ gan mất bù), bệnh nhân sẽ gặp hàng loạt triệu chứng nghiêm trọng do gan không còn khả năng hoạt động:
  • Vàng da, vàng mắt.
  • Cổ trướng (bụng to, tích tụ dịch).
  • Phù chân.
  • Dễ bị bầm tím và chảy máu (do gan giảm sản xuất yếu tố đông máu).
  • Bệnh não gan (lú lẫn, mệt mỏi, thay đổi tính cách).
• Biến chứng: Xơ gan là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) và suy gan cấp, đòi hỏi phải ghép gan.

Lưu ý quan trọng: Sự tiến triển từ NAFL đến xơ gan thường diễn ra âm thầm trong nhiều năm, thậm chí hàng chục năm. Đây chính là lý do NAFLD được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”.

Ai có nguy cơ cao khiến NAFLD tiến triển nhanh?

Không phải ai bị gan nhiễm mỡ cũng sẽ bị xơ gan. Tuy nhiên, một số yếu tố sau đây làm tăng đáng kể nguy cơ bệnh tiến triển từ NAFL sang NASH và xơ gan:

• Béo phì: Đặc biệt là béo bụng (mỡ nội tạng).
• Tiểu đường tuýp 2: Tình trạng kháng insulin là mấu chốt của cả NAFLD và tiểu đường.
• Hội chứng chuyển hóa: Bao gồm (tăng huyết áp, đường huyết cao, rối loạn mỡ máu, béo bụng).
• Tuổi tác: Nguy cơ tăng lên theo tuổi (thường là trên 50).
• Di truyền: Yếu tố gia đình cũng đóng một vai trò.

Có thể ngăn chặn hoặc đảo ngược sự tiến triển của NAFLD không?

TIN TỐT LÀ: CÓ. Đặc biệt là ở các giai đoạn sớm (Giai đoạn 1 và 2), sự tiến triển của NAFLD hoàn toàn có thể được ngăn chặn, thậm chí đảo ngược.

Chìa khóa nằm ở việc thay đổi lối sống triệt để:

1. Giảm cân: Đây là biện pháp can thiệp hiệu quả nhất. Giảm từ 7-10% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm đáng kể lượng mỡ trong gan và tình trạng viêm.
2. Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên chế độ ăn Địa Trung Hải (giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu, cá) và hạn chế tối đa đường tinh luyện (đặc biệt là Fructose trong đồ uống ngọt), chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn.

• Tập thể dục thường xuyên: Tối thiểu 150 phút tập luyện cường độ trung bình (như đi bộ nhanh, đạp xe) mỗi tuần.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Điều trị tốt bệnh tiểu đường, cao huyết áp và rối loạn mỡ máu.
• Tránh xa rượu bia: Mặc dù NAFLD không do rượu, nhưng sử dụng rượu bia sẽ làm tổn thương gan nặng nề hơn.

Kết luận: Đừng chủ quan với gan nhiễm mỡ

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) không phải là một tình trạng lành tính có thể bỏ qua. Nó là một quang phổ bệnh lý có thể tiến triển âm thầm từ gan nhiễm mỡ đơn thuần (NAFL) đến viêm gan (NASH), xơ hóa và cuối cùng là xơ gan hoặc ung thư gan.

Vì bệnh thường không có triệu chứng, việc tầm soát sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (béo phì, tiểu đường), là vô cùng cần thiết. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời bằng cách thay đổi lối sống là cách duy nhất để bảo vệ lá gan của bạn khỏi những tổn thương không thể phục hồi.