Không phải cứ vàng da là bệnh gan – 3 nguyên nhân dễ nhầm

Nhiều người khi soi gương thấy da hoặc mắt ngả vàng thường lo lắng “chắc là gan có vấn đề”. Thực tế, vàng da không phải lúc nào cũng do bệnh gan. Có nhiều nguyên nhân khác nhau khiến da đổi màu vàng, và việc nhầm lẫn có thể khiến chúng ta bỏ qua bệnh lý thật sự đang diễn ra trong cơ thể.

Vậy đâu là nguyên nhân thực sự của hiện tượng vàng da, và khi nào cần đi khám ngay? Hãy cùng tìm hiểu.

1. Vì sao vàng da thường được cho là do gan?

Gan là cơ quan “xử lý rác thải” quan trọng nhất của cơ thể. Một trong những nhiệm vụ của gan là chuyển hóa và thải trừ bilirubin – sắc tố có màu vàng được sinh ra khi hồng cầu bị phá hủy tự nhiên.

Bình thường, bilirubin sẽ được gan thu nhận, xử lý rồi đưa vào mật để thải ra ngoài qua đường tiêu hóa. Khi gan bị tổn thương (viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan…) hoặc đường mật bị ứ trệ, bilirubin bị ứ đọng trong máu, từ đó gây ra hiện tượng vàng da, vàng mắt.

Chính vì mối liên hệ chặt chẽ này, hầu hết chúng ta đều nghĩ ngay đến bệnh gan khi thấy da vàng. Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, có khá nhiều nguyên nhân ngoài gan cũng gây vàng da mà không phải do gan yếu hay tổn thương.

2. Ba nguyên nhân vàng da dễ nhầm với bệnh gan

1. Vàng da do tan máu (tăng bilirubin gián tiếp)

Trong một số bệnh lý như tan máu bẩm sinh, nhiễm trùng, phản ứng thuốc hoặc truyền máu không tương thích, hồng cầu bị phá hủy quá nhanh. Khi đó, lượng bilirubin gián tiếp tăng mạnh vượt quá khả năng xử lý của gan.

Gan vẫn khỏe mạnh, men gan vẫn bình thường, nhưng cơ quan này “quá tải”, dẫn đến da và mắt bị vàng nhẹ.
Đây là vàng da do tan máu, thường kèm theo thiếu máu, mệt mỏi, nước tiểu sẫm nhẹ.

👉 Nếu xét nghiệm máu cho thấy bilirubin gián tiếp tăng nhưng men gan bình thường, rất có thể nguyên nhân nằm ở máu chứ không phải gan.

2. Vàng da do tắc mật ngoài gan

Một nguyên nhân khá phổ biến khác là tắc nghẽn đường dẫn mật. Khi mật không thể thoát ra ruột, bilirubin bị “ùn ngược” vào máu, gây vàng da đậm.
Nguyên nhân thường gặp gồm:

• Sỏi mật, sỏi ống mật chủ

• U đầu tụy hoặc polyp đường mật

• Viêm đường mật, xơ hẹp ống mật sau phẫu thuật

Biểu hiện đặc trưng:

• Da vàng rõ, nước tiểu sậm như nước trà đặc, phân bạc màu

• Ngứa toàn thân, đặc biệt về đêm

• Có thể kèm đau tức hạ sườn phải hoặc sốt nhẹ

Đây là nhóm nguyên nhân cần được siêu âm, chụp CT hoặc MRI gan mật tụy để chẩn đoán chính xác. Nếu chậm trễ, tắc mật có thể dẫn tới nhiễm trùng đường mật hoặc tổn thương gan thứ phát.

3. Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh

Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ 2–5 ngày tuổi, vàng da là hiện tượng khá phổ biến. Nguyên nhân là gan của trẻ chưa hoàn thiện, chưa đủ khả năng xử lý hết lượng bilirubin sinh ra sau khi thay máu thai sang máu trưởng thành.

• Vàng da sinh lý thường xuất hiện sau 1–2 ngày sinh, hết dần sau 7–10 ngày

• Trẻ vẫn bú tốt, hoạt động bình thường, không sốt, không lừ đừ

• Mức bilirubin không quá cao và giảm dần theo thời gian

Tuy nhiên, nếu vàng da lan nhanh toàn thân, kéo dài >2 tuần, hoặc kèm bú kém, ngủ li bì, phân trắng, nước tiểu vàng đậm, đó có thể là vàng da bệnh lý (do viêm gan, tắc mật bẩm sinh…) – cần được khám và điều trị ngay.

3. Khi nào cần đi khám ngay?

Không nên tự đoán hoặc chờ vàng da “tự hết”. Hãy đi khám chuyên khoa gan mật khi có một trong các dấu hiệu sau:

• Da và mắt vàng rõ, nước tiểu sậm màu kéo dài

• Cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn

• Ngứa nhiều, đặc biệt về đêm

• Phân bạc màu hoặc nổi váng mỡ

• Vàng da tiến triển nhanh, lan rộng hoặc kéo dài quá 2 tuần

Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu (men gan, bilirubin, công thức máu) và siêu âm ổ bụng, từ đó xác định chính xác nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp.

4. Chăm sóc gan khỏe, phòng ngừa vàng da do bệnh gan

Để bảo vệ gan và giảm nguy cơ vàng da do tổn thương gan – mật, bạn nên:

• Ăn uống lành mạnh: tăng rau xanh, trái cây, cá; hạn chế rượu bia, thực phẩm nhiều dầu mỡ.

• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh gan nhiễm mỡ.

• Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày 30 phút.

• Tiêm phòng viêm gan A, B và kiểm tra sức khỏe định kỳ 6–12 tháng/lần.

• Có thể sử dụng các sản phẩm hỗ trợ chức năng gan từ thảo dược thiên nhiên (như diệp hạ châu, atiso, nghệ, nhân trần…) theo tư vấn của bác sĩ hoặc dược sĩ.

Peace Pharma – Đồng hành cùng bạn trong hành trình chăm sóc gan mật

Với định hướng “Vì một cộng đồng khỏe mạnh từ bên trong”, Peace Pharma không chỉ chú trọng nghiên cứu và cung cấp sản phẩm hỗ trợ gan mật từ dược liệu thiên nhiên, mà còn luôn nỗ lực lan tỏa kiến thức y học đúng đắn đến mọi người.

Chúng tôi tin rằng, hiểu đúng – phòng sớm – chăm đều là chìa khóa giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe gan mật, tiêu hóa và toàn thân.
Peace Pharma hân hạnh đồng hành cùng bạn trên hành trình đó – nhẹ nhàng, an toàn và bền vững.